Door ds. Kees Wesdorp, Zoetermeer
Doe wat je wilt. Dat wordt gehoord en het is helemaal de tendens van deze tijd: wie laat zich nog gezeggen door een autoriteit? We doen zelf wat we willen. En de resultaten van deze gezindheid liggen om ons heen voor het oprapen. Niet eerder is er zoveel wetteloosheid geweest, niet eerder is onze samenleving zo’n los zand geworden, niet eerder is er zo’n sterke polarisatie en niet eerder zo’n gewelddadigheid geweest. Zelfs tieners zijn er die zich schuldig maken aan verwonding en doodslag. Want iedereen doet wat hij wil.
Er zijn zoveel verschillende meningen en de werkelijkheid is zo complex geworden, niets is meer wat het was. We kunnen echt nieuws soms niet onderscheiden van nepnieuws en zelfs het serieuze nieuws is niet vrij van eenzijdigheid. Het is om er moe van te worden. Om nog maar erover te zwijgen dat we bijna alleen slecht nieuws vernemen en dat er daarbij nog zoveel dreigingen zijn die ons bestaan kunnen aanvallen. Het is allemaal zo gestrest geworden. Want iedereen doet wat hij wil.
Boekje over Augustinus
Als u zich hierin herkent en u voelt de vermoeidheid, dan is het boekje Heb lief en doe wat je wilt iets voor u. Trouwens voor iedereen! Het is een boekje van Hans Alderliesten. Hiermee heeft hij zijn derde boekje uitgegeven met teksten van en uitleg over Augustinus. Na zijn Augustinus voor gewone mensen en Advent met Augustinus is recent het boekje van zijn hand verschenen Heb lief en doe wat je wilt, Augustinus als psycholoog. Hij heeft blijkbaar zijn format gevonden, om rondom een thema een aantal teksten van Augustinus te verzamelen en naar aanleiding daarvan het thema inhoudelijk uit te werken.
Nog meer dan in zijn eerste boek wil Alderliesten Augustinus als een pastoraal bewogen zorgverlener laten zien. Pastoraal bewogen is Augustinus zeer zeker geweest. Het wekt verwondering hoeveel mensenkennis de kerkvader had en hoe diep hij in de menselijke ziel kon kijken. Het zijn altijd behartenswaardige woorden die hij spreekt en schrijft. Sommige uitspraken gaan zo diep, je moet er langer over nadenken. Juist mede door die wijze woorden, voortgekomen uit een diep doorleefd geloof, is het dat je houvast toegereikt krijgt. Alsof je jouw soms hevig wankelend bootje voor omslaan behoedt door het aan een stevige meerpaal te binden.
Bekende uitspraak
Eén zo’n uitspraak wordt veel geciteerd en velen zal hij bekend voorkomen, uit het eerste hoofdstuk van Augustinus’ Belijdenissen: “Gij hebt ons gemaakt naar U, en onrustig is ons hart totdat het zijn rust vindt in U.” Behoefte aan rust, wie heeft het niet? Zoeken naar rust, wie doet het niet? Vinden, dat is hoofdstuk 3. Augustinus wijst de weg en het doel. Rust vind je bij Hem, die de rust zelve is en die ons uitnodigt: Kom tot Mij met uw vermoeidheid en beladenheid, en Ik zal u rust geven. En de kerkvader kan ook uitleggen, waarom de rust van God de ware rust is. Het punt echter is, dat het adres waar we onze rust te zoeken hebben, het enige is, waar we het zoeken moeten, en dat is God. Buiten Hem geen rust.
Zo sterk doelbewust is Augustinus in eigenlijk al zijn uitspraken, waartussen prachtige kernspreuken (oneliners) zitten: ga naar God! Zoek het bij Christus! Grijp u vast aan zijn kruis!
Heb lief…
Zo doelbewust heeft de bisschop ook deze uitspraak gedaan: “Heb lief en doe wat u wilt.” Terzijde, Alderliesten plaatst dit citaat boven het hoofdstuk op blz 53, maar de bronvermelding klopt niet. Verwezen wordt naar het Evangelie van Johannes, maar het moet zijn: “Tractatus in Epistolam Joannis ad Parthos”, daarvan Preek nr 7 paragraaf 8. Het is een preek over 1 Johannes 4, waarin Johannes de beroemde woorden schrijft: “God is liefde”. Augustinus kan die woorden ook omdraaien: “Liefde is God.” Maar dit moet voorzichtig gedaan worden, de omdraaiing moet in de context blijven en geen eigen leven gaan leiden. Dan komen er ontsporingen. Zo is het ook met de uitspraak: “Heb lief en doe wat je wilt.” Deze uitspraak geeft zeker geen ruimte aan losbandigheid, het is slechts op het terrein van de liefde in praktijk te brengen. De liefde is de leidraad, de liefde is de begrenzing. Augustinus gebruikt daarvoor het woord ‘diligere’ en ‘dilectio’. Dit betekent liefde, maar daarin klinkt zorgvuldigheid mee, gewetensvolheid, de warmte van dierbaarheid, hoog schatten. Als je die liefde in praktijk brengt, dan ondervind je hoe vindingrijk de liefde is om een ander tot zegen te zijn. Dit is de richting die Augustinus wijst.
Wijze gedachten
Op deze wijze geeft Hans Alderliesten wijze en bemoedigende gedachten door naar aanleiding van fragmenten van Augustinus. Het is dan wel zo geworden dat het geciteerde fragment één bladzijde of een halve in beslag neemt, en de beschouwing daarna gemiddeld vier of vijf bladzijden, zodat het boek een tiende woorden van de kerkvader bevat. Maar welke enthousiaste Augustinuskenner ontkomt er echter aan en heeft vaak meer woorden nodig dan de bisschop compact kon zeggen? Ieder hoofdstuk sluit de schrijver af met een moment uit de levensbeschrijving van Augustinus. Het is alleszins waard om dit boekje rustig door te lezen, hoofdstuk voor hoofdstuk, om al overwegend en biddend je eigen innerlijke rust te vinden.
Hans Alderliesten, Heb lief en doe wat je wilt, Augustinus als psycholoog, Utrecht 2023, € 17,99